Ο περιβόητος λήσταρχος Ντελής από τον Αετό Ξηρομέρου, η ζωή και η ληστρική δράση του.
Επιμέλεια: Τιμολέων Ντέμος, φοιτητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών
Κατά τις πρώτες δεκαετίες ζωής του, το ελληνικό κράτος έπρεπε να επιλύσει αρκετά προβλήματα. Ο λαός ήταν εξαθλιωμένος από τον μακροχρόνιο πόλεμο, η τροφική επάρκεια ήταν αβέβαιη, δεν υπήρχαν οργανωμένες δημόσιες δομές, ενώ επιτακτική ήταν και η τήρηση του νόμου σε όλη την επικράτεια. Στην επαρχία, η δυσκολία των κατοίκων να βγάλουν τα προς το ζην σμίλεψε πάνω τους έναν τραχύ χαρακτήρα, ενώ λόγω της απομόνωσης από την κεντρική εξουσία, οι νόμοι δεν εφαρμόζονταν, επικρατούσε το εθιμικό δίκαιο, η αυτοδικία και ο νόμος του ισχυρού, ενώ συχνό φαινόμενο ήταν τα όργανα της τάξης να μεταχειρίζονται τους κατοίκους με ακραία βιαιότητα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το φαινόμενο της ληστείας βρήκε πρόσφορο έδαφος για να αναπτυχθεί. Έτσι την εποχή αυτή στην περιοχή μας έδρασε ο αιμοσταγής ληστής Ντελής που διέπραξε στυγερά εγκλήματα και απήγαγε μέχρι και Άγγλους περιηγητές!
Το παρόν άρθρο βασίζεται σε γεγονότα που αναφέρθηκαν σε εφημερίδες της εποχής αλλά και σε διηγήσεις που επιβιώνουν ακόμα στα χείλη των γηραιότερων Αετινών.
Ο Σπύρος Ντελής γεννήθηκε στον Αετό Ξηρομέρου και καταγόταν από κτηνοτροφική οικογένεια. Ο Γιάννης Βλαχογιάννης γράφει στις 7 Μαΐου 1870 στην εφημερίδα “ΑΙΩΝ” για τον θάνατο του Ντελή, λέγοντας πως “ήτον ανήρ σπάνιας καλλονής προσώπου, αγαλματικής ευρυθμίας σώματος […] ηλικίας δε νεωτάτης περί τα 33. Συνεπώς σύμφωνα με τους υπολογισμούς ο Ντελής γεννήθηκε περι το 1837.
Το πρώτο έγκλημα
Κάποτε ο Ντελής σε συνεργασία με τον συγχωριανό του Μ. έκλεψαν μια προβατίνα από ένα κοπάδι. Η κλοπή μαθεύτηκε και οι υποψίες στράφηκαν εναντίον του Ντελή ο οποίος συνελήφθη και του επεβλήθη πρόστιμο 26 φράγκων. Τότε αυτός είπε στον συγχωριανό του πως θα πάρει την αποκλειστική ευθύνη εάν πλήρωνε το μισό ποσό, δηλαδή 13 φράγκα. Αυτός συμφώνησε αλλά όταν έφτασε η ώρα της πληρωμής, ο συνεργός έκανε τον ανήξερο και ο Ντελής αφού δεν μπόρεσε να πληρώσει το πρόστιμο, φυλακίστηκε. Όταν βγήκε από την φυλακή αποφάσισε να εκδικηθεί τον προδότη συνεργό του. Έτσι του έστησε καρτέρι στην Στεναδιά, το στενό πέρασμα που οδηγεί από τον Αετό στην Κατούνα και μόλις πέρασε ο συγχωριανός του που πήγαινε να αλέσει σιτάρι στον νερόμυλο των Αχυρών, τον σκότωσε. Για το πρώτο έγκλημα δεν τιμωρήθηκε και έκτοτε την οικογένεια του συγχωριανού που τον πρόδωσε τους έβγαλαν το παραγκώμι “Δεκατρείδες”, λόγω του ότι ο Μ. δεν πλήρωσε τα 13 φράγκα του προστίμου.
Ο Ντελής βγαίνει στο βουνό
Το 1864 που ξεκινά ο ληστρικός βίος του Ντελή. Όπως αναφέρει και η εφημερίδα ΑΙΩΝ, δύο στρατιώτες που περνούσαν από τον Αετό (οι προφορικές διηγήσεις αναφέρουν δυο χωροφύλακες) μπήκαν στο σπίτι του Ντελή που απουσίαζε και απαίτησαν από την χήρα νύφη του να τους ταΐσει και να τους περιποιηθεί. Όμως οι στρατιώτες κακομεταχειρίστηκαν την γυναίκα και πήγαν να την βιάσουν. Τότε αυτή έβαλε τις φωνές τις οποίες άκουσε ο Ντελής που επέστρεφε στο σπίτι εκείνη την ώρα και σκότωσε επιτόπου και τους δύο στρατιώτες. Έκτοτε ο Ντελής βγήκε στο βουνό για να γλιτώσει την σύλληψη και ξεκίνησε την ληστρική του δράση. Σχημάτισε συμμορία που δρούσε σε όλο το Ξηρόμερο, κρυβόταν στα δύσβατα βουνά και στα πυκνά δάση και έκανε στυγερά εγκλήματα αριθμώντας 38 φόνους. Η εφημερίδα παρουσιάζει μια πιο αθωωτική εκδοχή για τους δύο στρατιώτες (ή χωροφύλακες) σε σχέση με τις μαρτυρίες, πράγμα λογικό καθώς οι εμπλεκόμενοι στο γεγονός ήταν όργανα του κράτους και είναι πιθανό να μην δημοσιεύτηκαν οι πραγματικές τους πράξεις.
 |
| Το έγκλημα όπως το περιγράφει η εφημερίδα ΑΙΩΝ |
Η απαγωγή των Άγγλων περιηγητών
Το 1865 ο Ντελής απήγαγε στην Αγία Δευτέρα των Βλυζιανών 3 Άγγλους περιηγητές. Αφού τους λήστεψε, απαίτησε λύτρα για την απελευθέρωσή τους. Όπως γράφει η εφημερίδα “ΑΛΗΘΕΙΑ” στις 29/11/1865, ο Ντελής ζήτησε λύτρα ύψους 4000 αγγλικών λιρών. Ωστόσο η ίδια εφημερίδα αναφέρει την 1/1/1866 ότι ο πατέρας του ενός εκ των απαχθέντων, ήταν από τους πλουσιότερους άνδρες της Αγγλίας και ότι έκανε εντύπωση σε μια αγγλική εφημερίδα ότι οι ληστές αξίωσαν μόνο 1000 λίρες. Στις 30/11/1865 η εφημερίδα αναγγέλλει την απελευθέρωση των Άγγλων μετά την καταβολή των λύτρων. Το γεγονός της απαγωγής των Άγγλων στάθηκε αφορμή ο Ντελής να επικηρυχθεί από το ελληνικό κράτος, υπό την πίεση του Άγγλου πρόξενου.
 |
| Εφημερίδα ΑΛΗΘΕΙΑ |
Η κλοπή του Ευαγγελίου από τον Άγιο Νικόλαο Μπαμπίνης
Στο εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου Μπαμπίνης βρισκόταν ένα επίχρυσο Ευαγγέλιο, δώρο ενός Τούρκου αξιωματούχου στους Μπαμπινιώτες τον καιρό της Τουρκοκρατίας, ως αντάλλαγμα γιατί περιέθαλψαν τον γιο του τον Ρουσδή μετά από μια επίθεση ληστών. Επίσης, στην εικόνα του Αγίου βρισκόταν ένα χρυσό περιδέραιο που άφησε ως δώρο στους Μπαμπινιώτες η γυναίκα του Ρουσδή για την φιλοξενία τους κατα την επίσκεψη που έκαναν στο χωριό μετά από χρόνια. Ο Ντελής δεν δίστασε να κλέψει το Ευαγγέλιο και το περιδέραιο τα οποία πούλησε σε έναν Άγγλο αρχαιοκάπηλο ο οποίος συνελήφθη. Το Ευαγγέλιο είχε σταλεί ήδη στην Αγγλία και έτσι αγνοείται ενώ το περιδέραιο που ήταν στην κατοχή του και επιστράφηκε στην εκκλησία, χάθηκε εκ νέου μετά από κάποια χρόνια.
 |
| Ο Άγιος Νικόλαος Μπαμπίνης |
Ο Ντελής πέταξε 2 προδότες ποιμένες στο βάραθρο Άκολη
Κάποτε ένας αποσπασματάρχης έπεισε δυο αδελφούς ποιμένες να προδώσουν τον Ντελή για να τον συλλάβει. Έτσι αυτοί προσκάλεσαν τον ληστή σε δείπνο και παράλληλα έστειλαν με έναν άνθρωπο της εμπιστοσύνης τους γράμμα στον αποσπασματάρχη για να τον ειδοποιήσουν. Υπέδειξαν μάλιστα στον γραμματοκομιστή να ακολουθήσει απομακρυσμένα μονοπάτια για να μην πέσει πάνω στους ληστές. Για κακή τους τύχη όμως ο Ντελής συνάντησε τον γραμματοκομιστή και αφού διάβασε το γράμμα που μετέφερε, το αντέγραψε σε ένα χαρτί. Έπειτα είπε στον κακόμοιρο κομιστή να εκτελέσει την αποστολή του κανονικά αλλά τον απείλησε ότι θα τον κομματιάσει αν αποκαλύψει στους ποιμένες ή τον αποσπασματάρχη την συνάντησή τους. Αφού του έδωσε φιλοδώρημα τον άφησε να φύγει. Έτσι ο αποσπασματάρχης πήγε στην υποτιθέμενη παγίδα που έστησε αλλά δεν βρήκε τον ληστή!
Όμως ο Ντελής ζητούσε εκδίκηση. Ύστερα από δεκαπέντε μέρες μήνυσε στους ποιμένες ότι τους καλεί για δείπνο. Αυτοί πήγαν αμέριμνοι και αφού έφαγαν αρνί και ήπιαν μπόλικο κρασί, ο Ντελής τους λέει πως έχουν έναν ανοιχτό λογαριασμό μεταξύ τους βγάζοντας από το σελάχι του το αντίγραφο του γράμματος που είχαν στείλει οι ίδιοι στον αποσπασματάρχη. Χώρις να ακούσει καμία δικαιολογία διέταξε να τους δέσουν και τους πέταξε εν ψυχρώ στο βάραθρο Άκολη στον Αετό, του οποίου το βάθος φτάνει τα 80 μέτρα!
 |
| Το βάραθρο Άκολη στον Αετό, με βάθος 80 μέτρα όπου ο Ντελής πέταξε τους ποιμένες |
Στυγερά εγκλήματα σε Χρυσοβίτσα και Αετό
Ο Ντελής κάποτε γοητεύτηκε από την όμορφη κόρη του Μάνθου Τσόμπου που κατοικούσε στην Χρυσοβίτσα. Όταν την ζήτησε σε γάμο, ο πατέρας της αρνήθηκε και τότε αποφάσισε να πάρει εκδίκηση και να την πάρει δια της βίας. Έτσι έστειλε δυο συντρόφους του στην Χρυσοβίτσα οι οποίοι κατάφεραν να μπουν και να κρυφτούν στο σπίτι. Όταν όλοι έπεσαν για ύπνο, οι δυο κακοποιοί άνοιξαν την πόρτα και έτσι ο Ντελής με τους υπόλοιπους συντρόφους του εισέβαλαν στο σπίτι. Αφού απήγαγαν την κοπέλα, κρέμασαν όλα τα μέλη της οικογένειας και έβαλαν φωτιά στο σπίτι. Η κοπέλα μην αντέχοντας να αντικρίζει το αποτρόπαιο θέαμα, πήρε το πιστόλι του Ντελή και τον πυροβόλησε όμως το άμαθο στα όπλα χέρι της αστόχησε. Τότε ο αιμοσταγής ληστής την σκότωσε και αυτή.
 |
| Εφημερίδα ΑΙΩΝ |
Στον Αετό ξεκλήρισε σχεδόν ολόκληρη την οικογένεια Λιάπη. Κάποτε, ο Ντελής καθόταν και έψηνε ένα γουρουνόπουλο μαζί με τους συντρόφους του στο λημέρι του που βρισκόταν στην περιοχή Κόντρος του Αετού. Έστειλε τότε ένα παλικάρι του να φέρει νερό από ένα πηγάδι που βρισκόταν στην ρίζα του βουνού. Εκεί κοντά δυο 15χρονα τσοπανόπουλα εκ των οποίων το ένα λεγόταν Λιάπης, έβοσκαν τα γουρούνια τους. Αυτά μόλις είδαν τον κλέφτη σκυμμένο πάνω από το πηγάδι να προσπαθεί να πάρει νερό, άρχισαν να τον χτυπούν με πέτρες και τον σκότωσαν. Τους έπιασε όμως επ’ αυτοφόρω ο ίδιος ο Ντελής που είχε κατέβει από το λημέρι ψάχνοντας το παλικάρι του που είχε αργήσει και ξεκίνησε να τους κυνηγά. Αφού είδε ότι δεν μπορούσε να πιάσει τους δύο νεαρούς, πέταξε τα άρματά του και τους ζήτησε να γίνουν και αυτοί μέλη της συμμορίας του γιατί ήταν άξιοι, όπως τους είπε. Τα δυο παιδιά με περίσσεια αφέλεια πείστηκαν και όταν έφτασαν στο λημέρι των ληστών, ο Ντελής τα σκότωσε επι τόπου. Όμως ο κύκλος αίματος δεν σταματά εδώ αφού ο κακοποιός ορκίστηκε να ξεκληρίσει τους Λιαπαίους… Ο λήσταρχος έμαθε ότι ο πατέρας του Λιάπη είχε μόλις πουλήσει γουρούνια και είχε στο σπίτι του τις λίρες που εισέπραξε. Έτσι πήγε στο σπίτι του άτυχου πατέρα και αφού σκότωσε τους γονείς, ατίμασε μαζί με τους υπόλοιπους κακοποιούς την κόρη, έκλεψε τις λίρες και έφυγε. Γλίτωσαν μόνο τα δύο αγοράκια που βρίσκονταν στην κούνια, ο Γιάννης και ο Βασίλης, τα οποία πέρασαν για κορίτσια και τα άφησαν να ζήσουν. Έτσι δεν ξεκληρίστηκε ολόκληρη η οικογένεια Λιάπη.
Το τέλος του Ντελή
Ο Ντελής μέσα από τα αποτρόπαια εγκλήματα που διέπραξε, τα οποία δεν μπορούν να αναφερθούν όλα στο παρόν άρθρο, έγινε ο φόβος και ο τρόμος της περιοχής. Κυρίως οι Αετινοί υπέφεραν τα πάνδεινα, καθώς έφτασε σε σημείο να σκοτώνει συγγενείς και συγχωριανούς του για να μην τον προδώσουν. Σιγά σιγά η κοινωνία άρχισε να συσπειρώνεται εναντίον του επιζητώντας την άμεση εξόντωσή του. Τον Μάρτιο του 1870 εντοπίζουμε πρωτόκολλο υπογεγραμμένο μεταξύ του φρουράρχου Αστακού Όθωνα Κάρπου Παπαδόπουλου και του κατοίκου Δραγαμέστου Βασιλείου Τσέλιου (αδερφού του πρώην δημάρχου Αστακού Γ. Τσέλιου) στο οποίο δεσμεύονται ότι θα υποδείξουν στις αρχές τις ληστοσυμμορίες των Ντελή, Λιαροκάπη και Μπαλάσκα με σκοπό την εξόντωσή τους.
 |
| Εφημερίδα ΑΛΗΘΕΙΑ |
Στις 30 Απριλίου 1870, ο Ντελής εξοντώνεται μαζί με την συμμορία του στο δάσος της Μάνινας από τα καταδιωκτικά αποσπάσματα. Η εφημερίδα αναφέρει πως η εξόντωσή του έγινε στην στάνη του αρχιτσέλιγκα της Παλαιομάνινας Κουτσομπίνα, στην θέση Άγιος Νικόλαος Μάνινας. Ακόμη αναφέρεται πως το απόσπασμα βοήθησαν 200 και πλέον οπλισμένοι Ακαρνάνες που είχαν αγανακτήσει με την δράση του ληστή. Μαζί του σκοτώθηκαν άλλοι 5 ληστές, ένας εξ αυτών ο γαμπρός του από αδερφή Λεωνίδας Μέμος από τον Αετό ενώ η εφημερίδα αναφέρει πως συνελήφθη και ο 12χρονος ανηψιός του Ντελή και γιος του Μέμου. Βέβαια οι προφορικές μαρτυρίες υποστηρίζουν πως ο μικρός Μέμος διέφυγε και πήγε στο Άγιο Όρος όπου έγινε μοναχός, πεθαίνοντας σε πολύ μεγάλη ηλικία.
 |
| Εφημερίδα ΑΛΗΘΕΙΑ |
Μετά τον θάνατο του Ντελή όλη η Ακαρνανία απαλλάχθηκε από την εγκληματική του δράση. Λέγεται ότι οι κάτοικοι έκαψαν το κεφάλι του στην πλατεία του Αετού και ύστερα σκόρπισαν την τέφρα στον χείμαρρο Γερομπόρο για να εξαφανιστεί εντελώς. Ωστόσο παρά τις αποτρόπαιες πράξεις του, άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του στην περιοχή και στην συνείδηση των κατοίκων εκείνης της εποχής με αποτέλεσμα να επιβιώνουν ακόμα κάποια τοπωνύμια όπως “Το δέντρο του Ντελή” και η “Γκούβα α Ντελί” (Σπηλιά του Ντελή) στην Παλαιομάνινα καθώς και το πηγάδι του Ντελή στον Αετό που βρίσκεται κάτω από το σημείο που είχε το λημέρι του.
Πηγές:
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου